Creative Commons-licenties

De uitleg over Creative Commons-licenties, speciaal afgestemd op jongeren van 8 tot 14 jaar,
Eenvoudiger gemaakt en voorzien van duidelijke voorbeelden bij de vier bouwstenen.

🎨 Wat zijn Creative Commons-licenties?

Stel je voor dat je een tekening maakt, een liedje schrijft of een filmpje maakt. Dat is jouw werk, en jij hebt daar automatisch het recht op: dat heet auteursrecht. Normaal gesproken mag niemand jouw werk gebruiken zonder jouw toestemming. Maar soms wil je juist dat anderen jouw werk mogen gebruiken — bijvoorbeeld om het te delen of er iets nieuws mee te maken.
Creative Commons (CC) is een soort hulpmiddel waarmee je makkelijk kunt zeggen: "Ja, je mag mijn werk gebruiken, maar alleen als je je aan bepaalde regels houdt."
Je kiest zelf welke regels je belangrijk vindt. Zo geef je sommige rechten vrij, maar niet allemaal. En je hoeft niet telkens toestemming te geven — de licentie zegt al wat wel en niet mag.


🧱 De vier bouwstenen van Creative Commons

Elke CC-licentie bestaat uit één of meer van deze vier onderdelen.
Ze zijn als bouwstenen die je kunt combineren. Hier leggen we ze uit met simpele voorbeelden:
1. Naamsvermelding
(Attribution – afgekort als BY)

Je zegt: "Je mag mijn werk gebruiken, maar je moet wel mijn naam erbij zetten."
📌 Voorbeeld: Je maakt een coole foto van een zonsondergang. Iemand wil die gebruiken in een schoolproject. Dat mag, zolang ze erbij zetten: “Foto door [jouw naam]”.
2. Niet-commercieel
(NonCommercial – afgekort als NC)

Je zegt: "Je mag mijn werk gebruiken, maar niet om geld mee te verdienen."
📌 Voorbeeld: Je schrijft een gedicht en zet het online. Een klasgenoot mag het voordragen op school, maar een bedrijf mag het niet gebruiken in een reclame.
3. Geen afgeleide werken
(NoDerivatives – afgekort als ND)

Je zegt: "Je mag mijn werk gebruiken, maar je mag er niks aan veranderen."
📌 Voorbeeld: Je maakt een liedje. Iemand mag het afspelen op een feestje, maar ze mogen er geen remix van maken of de tekst aanpassen.
4. Gelijk delen
(ShareAlike – afgekort als SA)

Je zegt: "Je mag mijn werk gebruiken en aanpassen, maar je moet het nieuwe werk onder dezelfde regels delen."
📌 Voorbeeld: Je maakt een stripverhaal en iemand maakt er een animatie van. Dat mag, maar ze moeten die animatie ook delen met een CC-licentie die dezelfde regels heeft als jouw strip.

🧩 Hoe werkt het combineren?

Elke CC-licentie moet de regel van Naamsvermelding (BY) bevatten. De andere drie kun je erbij kiezen. Maar let op: Geen afgeleide werken (ND) en Gelijk delen (SA) kunnen niet samen in één licentie zitten.
Daarom zijn er uiteindelijk zes verschillende combinaties van licenties. Ze helpen jou om te zeggen: "Dit mag je doen met mijn werk, en dit niet."

🧩 De zes soorten Creative Commons-licenties>

Creative Commons heeft zes verschillende licenties. Die zijn gemaakt door slimme combinaties van de vier bouwstenen die je net hebt leren kennen. Sommige licenties geven veel vrijheid, andere stellen strengere regels. In de tabel hieronder (*) zie je ze van meest vrij naar meest streng.


cc-by

Naamsvermelding

cc-by-sa

Naamsvermelding-GelijkDelen

cc-by-nc-sa

Naamsvermelding-NietCommercieel

cc-by-nc-sa

Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen

cc-by-nd

Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken

cc-by-nc-nd

Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken

👉 Als je op een naam (ctrl) klikt, kom je bij een korte uitleg van wat die licentie betekent.

📚 Wat zit er in een Creative Commons-licentie?

Elke licentie bestaat eigenlijk uit drie lagen — een beetje zoals een hamburger met drie ingrediënten:

1. De officiële licentie

Dit is de “serieuze” tekst met alle regels. Die is belangrijk als er ooit een probleem ontstaat en je moet bewijzen wat wel en niet mocht. Het is geschreven in juridische taal, dus best ingewikkeld.

2. De samenvatting in gewone taal

Gelukkig is er ook een makkelijke uitleg! Die vertelt in simpele woorden wat de licentie betekent. Je ziet daar ook de symbolen van de bouwstenen, zodat je snel snapt wat mag en wat niet.

3. De machinecode

Dit is een stukje “onzichtbare” informatie (metadata) die computers en zoekmachines kunnen lezen. Zo weten ze meteen onder welke voorwaarden jouw werk gedeeld mag worden.
💻 Hoe kies je een licentie?

Als je zelf een werk maakt en een CC-licentie wilt gebruiken, kun je de licentiekiezer gebruiken. Dat is een handige tool die je helpt om de juiste licentie te kiezen. Je krijgt dan:


🔗 In die samenvatting zit ook altijd een link naar de volledige (officiële) licentie, voor wie alles tot in de puntjes wil weten.


📚 De super gave Creative Commons quiz

Heb je alles goed gelezen en begrepen dan is het nu tijd om jezelf te testen!
Aan het einde van de quiz kan je ook nog een certificaat afdrukken (als pdf-bestand of op de printer),
dan heb je echt het bewijs dat jij weet hoe de Creative Commons-licenties te gebruiken.

Ga naar de quiz ! 👉: klik hier 🧩

SUCCES !!!